Thema 7 Woonerven
Bestaande situatie
Algemeen
De wijk Zuidwijken is gelegen ten zuidwesten van Zutphen en wordt ingesloten door de Laan naar Eme, de Den Elterweg en de N314. Deze wijk is in de jaren '70 ontstaan als reactie op de blokverkaveling en de invloed van de 'modernen'. De stedenbouwkundige en architectonische opzet van de wijk heeft aandacht voor de menselijke schaal en maat. De Zuidwijken heeft een grillig stratenpatroon en weinig doorgaande wegen. De woningen zijn veelal geclusterd rondom woonerven.
Het ruimtelijk beeld van de wijk wordt hoofdzakelijke bepaald door het openbaar groen. Buurten worden als op zich zelfstaand ontworpen, gescheiden door openbare groenzones en waterpartijen.
Het verkeer wordt zo veel mogelijk geconcentreerd op ringvormige wegstructuur, de Harenbergweg die ruim in het groen is gesitueerd. De benadering van bestemmingen langs deze wegen vindt plaats via de erven. Mede als gevolg van deze opzet is de wijk sterk naar binnen gekeerd. Het onderscheid tussen voor- en achterzijde van de woning wordt in de verkavelingopzet min of meer losgelaten.
Stedenbouwkundige kenmerken
De Zuidwijken is een wijk die wordt gekenmerkt door een lobbenstructuur. De bebouwing wordt geconcentreerd in z.g. lobben (bebouwingsvlekken), ontsloten door een hoofdweg, de Harenbergweg. De groenvoorzieningen tussen de buurten vormen de geledingzones tussen de bebouwinglobben. Deze lobben (buurten) hebben ieder een eigen karakter door de diverse woningtypologieën en de schakeling onderling.
Kenmerkend is de beslotenheid van het ruimtelijk beeld dat op alle vlakken doordringt. Het ruimtelijk beeld wordt hoofdzakelijk bepaald door het openbaar groen. Het uitgangpunt van de kleinschaligheid en de dorpse invulling geeft een wijkbeeld met weinig oriëntatiepunten.
De Zuidwijken heeft aan de Emmerikseweg en aan het Zwanevlot een clustering van voorzieningen. Dit zijn scholen, kerken en bedrijven en zijn gelegen nabij de groene zones tussen de buurten.
Kenmerkend is de aanwezigheid van een aparte structuur voor het langzaam verkeer. Deze routes zijn meestal opgenomen in de groenzones en vormen korte, veilige verbindingen tussen de woonlobben onderling. Deze routes zijn aangesloten op een systeem van hoofdroutes voor het langzaam verkeer.
In de verschillende buurten is gestreefd naar een grote afwisseling in plaatsing en oriëntatie van de woningen. In de verkavelingopzet komen grote verschillen per buurt voor.
De schakeling van korte straatjes en kleine pleintjes, ter ontmoediging van het snelverkeer, doet soms aan een doolhof denken. De grote variatie in ruimten biedt ook mogelijkheden om iedere woning een eigen plek te geven. Woningblokken staan afwisselend met de voor- en achterzijde naar de straat gekeerd. Gesloten bouwblokken komen echter nauwelijks voor. Vaak zijn kopwoningen aan drie zijden omgeven door openbare ruimte. Korte rijtjes, kleine sprongen in de rooilijnen, sterk wisselende kapvormen en nokhoogten dragen in hoge mate bij aan de ruimtelijke variatie en de informele sfeer. Deze kleinschalige, informele sfeer wordt doorgezet in de inrichting van de openbare ruimte.
Kenmerken openbare ruimte
In het stratenpatroon is een duidelijke hiërarchie aanwezig. De ontsluitingsweg en de smalle woonerven die daarop zijn aangesloten. De straten in de woonerven hebben een grillig verloop en zijn ingericht als woonerf door de verkeersremmende maatregelen, bomen, speelplekken e.d. De woonerven zijn met zorg ingericht, waarbij de trottoirs zijn voorzien van betontegels en de woonstraten van keramische klinkers.
Het parkeren is in kleine clusters verdeeld over het woonerf.
De groenvoorzieningen bestaan uit het privé groen op de voor- en achtertuinen, de langwerpige groenstructuren tussen de buurten en de omliggende wegen (zoals N314, Laan naar Eme en de aanwezigheid van de IJssel).
Kenmerken van het bebouwingsbeeld
De straatwanden zijn gesloten of half open. In beperkte mate komen vrijstaande en half vrijstaande woningen voor gegroepeerd in de buurt. Appartementengebouwen, komen op enkele plekken in de buurt voor. In veel gevallen staan de bergingen en de entrees voor de woningen opgesteld. Mede hierdoor heeft de bebouwing een gesloten karakter aan de straatzijde. De woningen zijn vooral georiënteerd op de privé-tuin. Door de variatie in plaatsing van aanbouwen en in de oriëntatie van de woning op de straat, geeft ook de overgang van openbaar gebied naar privé erf een wisselend beeld te zien.
De architectuur van de woningen is, relatief ingetogen en sluit in materialisering aan bij de cultuur van de jaren 70: ambachtelijke materialen; bruin hout, rode baksteen en donkere pannen. Felle, contrasterende kleuren worden zelden gebruikt. De sterk wisselende wijze van gebruik en inrichten van de naar de straat gekeerde tuinzijden heeft in sommige gevallen geleid tot een verstoring van het groene en rustige straatbeeld. De individuele aanpak van tuinafscheidingen draagt in hoge mate bij aan dit beeld.
7a De Waarden
De Waarden heeft een orthogonale opzet in de positionering van de bouwblokken binnen de grenzen. De bebouwing bestaat voornamelijk uit stroken van 5 tot 9 woningen. Diverse typologieën zijn naast elkaar geplaatst aan een besloten hof. Afhankelijk van het type, bestaan de woningen uit twee tot drie bouwlagen met een kap evenwijdig aan de straat. Accenten in de kapvormen komen op enkele plekken voor, door het plaatsen van een dwarskap. De gevels zijn opgebouwd uit metselwerk en donker geschilderde houten delen. De daken zijn afgedekt met rode of donkere pannen, met een zinken bakgoot. De kozijnen zijn uitgevoerd in hout, in een lichte kleur.
7b Stokebrand
Stokebrand heeft een tweedeling door de centraal gelegen groenvoorziening in de buurt. Aan deze groenvoorziening is strokenbebouwing in een orthogonale opzet geplaatst. Aan de randen van de buurt, zijn kleinere eenheden, zoals vrijstaande woningen en twee onder een kappers gerealiseerd. Deze sluiten met een gebogen verkavelingsstructuur aan bij het buurtgroen met de waterpartij.
De woningen bestaan uit twee lagen en een zadeldak evenwijdig aan de straat, waarbij op hoeken en in het midden van een lange strook een accent wordt aangebracht door het plaatsen van een dwarskap. Bergingen en entrees zijn voor de voorgevelrooilijn gesitueerd, en hebben een eigen identiteit t.o.v. de hoofdmassa.
De geschakelde, twee onder een kap en vrijstaande woningen bestaan uit twee bouwlagen en een kap, veelal loodrecht op de straat. De materialisering van de gevels bestaat uit rode baksteen, en donker gebeitste houten delen. De daken zijn afgedekt met keramische pannen, in rood of antraciet. De detaillering is met zorg uitgevoerd en is sober, goten zijn uitgevoerd in zink zonder betimmering. De houten kozijnen zijn licht geschilderd of donker gebeitst.
7c Weerdslag
De Weerdslag heeft een geleidelijke overgang van geschakelde woningen aan de westzijde naar de vrijstaande / twee onder een kappers aan de oostzijde. Deze sluiten aan op de groen- en waterpartij die van noord naar zuid loopt.
De geschakelde woningen hebben een eigen identiteit door het plaatsen van de kap loodrecht op de straat. Dit wordt versterkt door het schilderwerk van de houten delen in de gevel, die per (groep) woning een eigen kleur heeft. De entrees zijn voor de voorgevelrooilijn gesitueerd, met een langskap.
De vrijstaande / twee onder een kap woningen zijn deels projectmatig, deels individueel gebouwd. Diverse typologieën zijn binnen dit gebied aanwezig, waarbij de uitstraling wordt bepaald door de vormgeving, kleurstelling en materiaalkeuze.
De woningen bestaan uit een combinatie van rood metselwerk en houten delen in de gevel, en donkere pannen op de daken. Kozijnen zijn in hout uitgevoerd en donker gebeitst of in een lichte kleur geschilderd. De detaillering is met zorg uitgevoerd en heeft per woning(complex) een eigen karakter, passend bij de stijlkenmerken van de woning.
7d Bagijnenland
Bagijnenland bestaat uit een hoekig complex met appartementen, dat zich voegt in de stedenbouwkundige structuur. De bebouwing bestaat uit drie lagen en een hoge kap, evenwijdig aan de straat. De gevel is vlak, waarbij de balkons uitspringen. De houten kozijnen, het overige houtwerk en diverse kleine accenten zijn wit geschilderd. De gevel is opgebouwd uit een rode baksteen, waarboven het donkere zadeldak is geplaatst. De goot is sober uitgevoerd in zink.
7e Braamkamp
De Braamkamp bestaat uit geschakelde woningen, waarbij kleine sprongen in de rooilijn plaatsvinden en vrijstaande / twee onder een kap woningen. Deze woningen zijn speelse wijze gegroepeerd en geclusterd in een organische wegenstructuur. De bebouwing bestaat uit een tot twee bouwlagen met een kap. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de geschakelde woningen, waarbij de kap evenwijdig aan de straat is gelegen en de vrijstaande / twee onder een kap woningen een kap dwars op de straat hebben.
De woningen zijn opgebouwd uit rode bakstenen, met een donker pannen- of leiendak. De balkons en betimmeringen zijn in hout en donker gebeitst. De kozijnen zijn in een licht kleur geschilderd met enkele accenten voor de draaiende delen.
7f Zwanevlot
Het Zwanevlot wordt gekarakteriseerd door de gekromde hoofdweg in de buurt, waar de woonerven radiaalsgewijs op staan. De strokenbebouwing en de geschakelde woningen zijn in kleine clusters gerangschikt, ieder met een eigen vormentaal. De bebouwing is opgebouwd uit een tot drie bouwlagen met een kap evenwijdig op de straat. De bouwblokken zijn opgebouwd uit rode bakstenen, waarbij verdiepingshoge puien in de gevels zijn geplaatst. De houten puien hebben een verdeling met plaatmateriaal en glas in diverse kleurstellingen. De daken zijn afgedekt met antraciet pannen, waarbij betimmerde goten en boeiboorden zijn toegepast.
7g Tichelkuilen
De buurt wordt gekenmerkt door een orthogonale structuur, waarbij de bebouwing evenwijdig of onder een hoek van 45 graden is geplaatst. De strokenbebouwing bestaat uit een tot twee bouwlagen met een zadeldak evenwijdig aan de straat. Bergingen en entrees zijn op enkele plaatsen voor de voorgevelrooilijn geplaatst en opgenomen in het dak, waardoor een verlaging van de goot ontstaat. De gevels zijn opgebouwd uit rode of gele bakstenen eventueel in combinatie met donker gebeitste houten delen, met een antraciet pannendak. De detaillering is sober maar zorgvuldig.
7h Moesmate
De buurt Moesmate heeft een heldere opzet, waarbij de bebouwing tussen de ontsluitende wegen is ingeklemd. Hierdoor staat de bebouwing parallel of onder een hoek van 45 graden op de straat. De bebouwing bestaat uit een strokenverkaveling van 5 tot 10 woningen, die in een half open bouwblok zijn geplaatst. Tussen de bouwblokken is veel openbaar groen gelegen. De bebouwing bestaat uit twee tot drie bouwlagen, opgetrokken in rode baksteen in combinatie met houten delen. Deze houten delen zijn verwerkt in grote puien, die verdiepingshoog zijn. De bergingen en entrees zijn voor de voorgevelrooilijn gerangschikt, met een afwijkende kapvorm t.o.v. de hoofdmassa. De daken zijn afgedekt met antraciet pannen, met een eenvoudige detaillering.
Veranderingsprocessen
De wijk Zuidwijken heeft haar hoofdopzet behouden. Plaatselijk zijn beperkte aanpassingen en reconstructies van wooncomplexen en voorzieningenconcentraties noodzakelijk gebleken. In de woonlobben zijn op detailniveau vaak kleine wijzigingen aan woningen en de openbare ruimte doorgevoerd.
Verstoringen van het bebouwingsbeeld doen zich vooral voor bij voor- en achtertuinen die naar de straat gekeerd zijn en bij hoekwoningen. Waar afschermend openbaar groen ontbreekt of aan bewoners is overgedragen, komen achtererven ingevuld met schuttingen, schuurtjes, carports en garages in het zicht. De afmetingen en vormgeving onderling verschillen doorgaans. Deze ingrepen staan vaak op gespannen voet met de visuele kwaliteit van het publieke domein.
