Velp

Tot circa 1865 groeit Velp als een van oorsprong agrarische nederzetting met landgoederen langs reeds bestaande wegen en straten. Het hart van het oude Velp lag rond de Oude Jan, die nu aan de zuidkant van de spoorlijn ligt. Na de aanleg van de spoorlijn Arnhem-Zutphen zette de groei door met de komst van de meer welgestelden, die zich in eerste instantie vestigden op de flanken van de Veluwezoom en langs het spoor. De aanleg van de spoorlijn, de tramverbinding via de hoofdstraat/Arnhemsestraatweg en de komst van meer kapitaalkrachtigen stimuleerde de centrumvorming rond de Hoofdstraat.

Langs de oude landwegen, met name rond de Bergweg, ontstond de meer eenvoudige woonbebouwing, meestal in de vorm van kleine, dichtopeengebouwde vrijstaande huizen. De ruimere vrijstaande bouw ontwikkelde zich ten oosten, ten noorden en ten westen van het dorpscentrum, vaak door verkaveling van oude landgoederen. De Rozendaalselaan werd aangelegd als een statige laan met representatieve villabebouwing. Langs de Hoofdstraat vond in het recente verleden een verdere verdichting plaats ten behoeve van winkels en woningen. Het meest zuidwestelijk deel van het historische centrum, tussen de Middellaan en de Oranjestraat, heeft in het verleden deels een bedrijfsmatig karakter gekregen en was enigszins verpauperd. Inmiddels is het gebied met de nieuwbouw van de brandweergarage en de realisatie van het woningbouwplan “Velpse Veste” gerevitaliseerd.