Thema 8 Thematische in- en uitbreidingswijken

Bestaande situatie

Algemeen

In de gemeente Zutphen komen enkele in- en uitbreidingslocaties voor, waarbij de inbreidingen voornamelijk zijn gelegen in de bestaande woonwijken, de uitbreidingswijken zijn gelegen ten zuiden van de gemeente.

De woonwijken Leesten en het Laaksche Veld zijn gelegen ten zuidoosten van Zutphen en grenzen aan op de gemeente Warnsveld. De Leesten-west is ontwikkeld in de jaren '90, met een duidelijke stedenbouwkundige structuur en een grote afwisseling in de woningtypen.

Met de planontwikkeling van Leesten-Oost is reeds eind jaren '90 gestart. De eerste woningen worden momenteel gebouwd. Naar verwachting zal de wijk rond 2010 voltooid zijn.

Het recreatiepark Bronsbergen heeft een duidelijke samenhang door de planmatig ontworpen woningen.

Tevens zijn diverse kleine inbreidingslocaties in de wijken aanwezig, zoals in het Staatsliedenkwartier de omgeving van de Troelstralaan, in het centrum de omgeving van de Vispoortstraat, Badhuisweg en de Emmalaan.

Stedenbouwkundige kenmerken

De wijken uit de jaren negentig onderscheiden zich door de herkenbaarheid van de ruimtelijke structuur. Aan de presentatie van de wijk en de oriëntatie wordt veel aandacht besteed. Dit komt onder meer tot uiting in het ontwerp van centrale voorzieningenmilieus en voor de inrichting van de hoofdstructuur. Enkele grote lijnen, die soms teruggrijpen op een historische route, verbinden visueel de buurten binnen een wijk.

Het accent ligt op de realisering van grondgebonden woningen. Onder invloed van het rijksbeleid wordt in deze wijken desondanks een relatief hoge bebouwingsdichtheid nagestreefd. Bij de ontwikkeling van deze gebieden wordt veel aandacht besteed aan de architectonisch /stedenbouwkundige uitstraling. In de stedenbouwkundige opzet van de wijken krijgen de verschillende architectuurthema's een bewuste plek toegewezen, zodat ook het beeld van de wijken als geheel wordt ondersteund. In de verkavelingopzet wordt in tegenstelling tot de wijken uit de voorgaande decennia weer gestreefd naar een helder onderscheid tussen openbaar en privé. Er worden weer echte woonstraten en bouwblokken gemaakt, waarbij de voorzijde is gericht naar de straat en in de binnengebieden aan de achterzijde de private achtertuinen zijn gelegen. De openbare ruimte wordt nadrukkelijk vormgegeven met gesloten en half open bebouwingswanden.

Per blok, straat of buurt komen vaak meerdere typen woningen voor, die met aandacht voor de opbouw van de straatwand en de ruimtelijke situatie, in het bouwblok worden gepositioneerd. Groenvoorzieningen worden zo veel mogelijk geconcentreerd in grote parkelementen. Water vormt in veel gevallen een belangrijk onderdeel van de groene inrichting van de wijk. De groenstructuur heeft doorgaans een royale omvang verkregen om ruimte te bieden aan de ecologische aspecten van het gebied.

Kenmerken openbare ruimte

De verblijfskwaliteit van de (openbare)ruimte is nadrukkelijk onderdeel van het ontwerp. De inrichting daarvan is dan ook in de meeste gevallen met grote zorg ontworpen en uitgevoerd. Afhankelijk van de bebouwingdichtheid en de functie van het maaiveld is het parkeren gedeeltelijk in gebouwde voorzieningen opgelost. De vorm van de ruimte, de profielen, de beplanting en de materiaalkeuze zijn op elkaar afgestemd. De overgang van openbaar naar privé wordt zorgvuldig vormgegeven en in de uitvoering van de bouw meegenomen.

Kenmerken van het bebouwingsbeeld

Bij de ontwikkeling van deze gebieden wordt veel aandacht besteed aan de architectonisch / stedenbouwkundige uitstraling. In de bebouwingsopzet komen vaak meerdere typen woningen voor. In reactie op de monotone architectuur uit de voorgaande decennia heeft de bebouwing op deze locaties een frisse uitstraling. Aan hoekoplossingen van bouwblokken wordt veel aandacht besteed. Daartoe worden soms specifieke woningtypen ontwikkeld. De vormgeving van de verschillende bebouwingseenheden op een uitbreidingslocatie is zorgvuldig op elkaar afgestemd. De eigen expressie stoelt op de doordachte typologiekeuzen, de precieze plaatsing en massavorming van de bebouwing en wordt ondersteund door de bijzondere aandacht voor de materiaal- en kleurkeuze en voor de detaillering. Kleine bouwwerken en toevoegingen als erkers, dakkapellen, schuurtjes en erfafscheidingen maken deel uit van het basisontwerp.

Ondanks deze aandacht levert de herhaling van de ontwerpen en bijzondere oplossingen vaak een streng en monotoon beeld op. Ook het ontbreken van andere functies dan wonen en draagt bij aan het schrale beeld.

8a Leesten en het Laaksche Veld

        De wijk is opgedeeld in 3 delen: Ooyerhoek, de Enk, de Eme. Eind jaren '90 zijn daar, op de gronden rond het ziekenhuis, de onderdelen Laaksche Veld en Laaksche Tuin aan toegevoegd. Ieder van deze buurt heeft eigen karakteristieken door de structuur, de aanwezigheid van de diverse waterpartijen en stijlkenmerken. Zo komen woningen in de uiteenlopende stijlen van neo-traditioneel (jaren 30-stijl) tot neo-modern (kubistische, staal, beton, glas) voor.

Voor deze wijk zijn ook beeldkwaliteitsplannen opgesteld, alsmede kwaliteitsparagrafen in het bestemmingsplan. Hierin zijn duidelijke eisen vastgelegd, die de samenhang tussen stedenbouw, architectuur en de inrichting van de openbare ruimte moet waarborgen. Dit geldt niet alleen voor de projectmatig ontworpen gebieden, maar ook voor de individuele woningbouw.


Kwaliteitskader Leesten-Oost

Vaststelling kwaliteitskader

De wijk Leesten-West is ontsloten door de Den Elterweg en de N314.

De stedenbouwkundige structuur van de Enk wordt gevormd door een aantal elementen. Vanaf de eerste ontsluiting van de N314 wordt de Enk ontsloten door een wigvormige, groene ruimte, waarbij de toegangswegen, de Anna van Waallaan en de Johanna Naberlaan aan weerszijden langslopen. Deze toegangswegen komen uit op een cirkelvormige weg, de Ien Dalesweg. Vanaf de toegangswegen en de rondweg, waaieren de woonstraten uit. De Ooyerhoek, Laaksche Veld en Tuin worden ontsloten via de Jo Spierlaan, de Eme vanaf de tweede aansluiting op de N314. De toegangswegen en de centrale rondgang worden gekenmerkt door een diversiteit van bouwblokken en open ruimten die evenwijdig of haaks erop staan.

Vanaf de centrale rondweg, lopen de verbindingswegen naar de Eme en de Ooyerhoek. Deze wegen zijn ruim opgezet, met een groenstrook in het midden, eventueel met een watergang, zoals bij de Ida Gerhardtsingel in de Ooyerhoek. Deze buurt is tevens via de Jo Spierlaan ontsloten. In de Eme, komt de verbindingsweg uit op een cirkelvormig plein, omgeven door woningen.

De woningen zijn voornamelijk grondgebonden, waarbij de hoeken en de eindpunten van de zichtassen (belangrijke wegen), geaccentueerd zijn door hogere bebouwing of een andere kapvorm.

Parken, speelplekken, overige groenvoorzieningen en waterpartijen, worden ingesloten door gekromde bouwblokken of door een dubbele straat.

Het parkeren gebeurt gedeeltelijk op straat en deels op het kavel. Op enkele plaatsen zijn deze bouwkundig vormgegeven.

De bestrating is met zorg vormgegeven, waarbij rekening is gehouden met de stuctuur en de hiërarchie van het bestratingspatroon. De smalle straten zijn opgebouwd uit de rijbaan die (deels rood) is geasfalteerd of is uitgevoerd in betonklinkers. Naarmate de straten breder worden, zijn trottoirs in betontegels toegevoegd, groenstroken en waterpartijen.

De bebouwing kenmerkt zich door een hoge ambitie ten aanzien van de architectonische kwaliteit, die zich uit in variatie binnen een samenhangend geheel. In deze wijk komen meerdere typen woningen voor, waarbij de vormgeving zorgvuldig op elkaar is afgestemd.

De bebouwing bestaat veelal uit (gebogen) stroken, geschakeld of vrijstaand. Aan de hoofdwegen is de bebouwing opgebouwd uit drie bouwlagen met een zadeldak of plat. De bebouwing aan de woonstraten is lager en meer gefragmenteerd. Op de hoeken is een accent in de bebouwing aangebracht door een extra verdieping of een andere kapvorm.

Op kruisingen van wegen of op eindpunten van zichtlijnen zijn grote, markante appartementencomplexen geplaatst. Deze bestaan uit vijf tot acht bouwlagen, veelal plat afgedekt. De verticaliteit wordt benadrukt door de gevels en de opzet van de volumes. Deze bebouwing heeft een eigen identiteit en is veelal vierkant of gebogen in plattegrond.

De uitstraling van de woningen is veelal eigentijds en wordt bepaald door de 'blokvormige'opzet van de woningen. De diverse volumes (woningen of onderdelen daarvan) worden geschakeld, waarbij elk volume een eigen uitstraling heeft door de materialisering, kleur en vormgeving.

Horizontale geleding wordt aangebracht door schijven of banden in of voor de voorgevel in een andere kleur metselwerk of stucwerk.

De materiaaltoepassing voor de gevels is veelal metselwerk in frisse kleuren, stucwerk en hout. Op enkele plaatsen komen wanden in glazen bouwstenen of plaatmaterialen voor. De kozijnen zijn in hout uitgevoerd, naturel gebeitst of in een lichte of donkere tint geschilderd. Hellende daken zijn afgedekt met pannen en een enkele keer met een plaatmateriaal. Platte daken zijn strak afgewerkt d.m.v. een daktrim. Overstekken, uitgetimmerde goten en boeiboorden komen zelden voor. De woningen zijn zorgvuldig gedetailleerd, strak en sober.

Individuele woningbouw komt geclusterd, maar verspreid door de wijk Leesten voor. Aan de Leestenseweg zijn restanten van een historisch lint aanwezig, deze zijn opgenomen in het gebied met individuele woningbouw.


8b Recreatiepark de Bronsbergen

  

Dit recreatiecomplex is gelegen op een landschappelijk interessant gebied met restanten van oude rivierduinen. Het terrein is gelegen aan een zandwinningsplas, waar vandaan kleine waterlopen over het gebied zijn doorgetrokken. Parallel hieraan is de wegenstructuur aangelegd, met daaraan geclusterde bebouwing. De centrale voorzieningen zijn gelegen aan de zandwinningsplas.

De openbare ruimte wordt gekenmerkt door smalle wegen en de aanwezigheid van de watergangen. Door het ontbreken van erfscheidingen, krijgt het geheel een groen en open karakter.

Van de recreatiewoningen zijn een aantal typen ontwikkeld, allen bestaande uit een bouwlaag met een zadeldak of een lessenaarsdak. De daken zijn afgedekt met rode of antraciet pannen, in combinatie met zonnepanelen en dakramen. De goot is uitgevoerd in een zinken bakgoot. Opgemetselde gevels, afgedekt met een plat dak, komen bij enkele typen voor. Op de kopgevels zijn grote erkers geplaatst, afgedekt met een schuin glasdak. De kozijnen, de draaiende delen en de erkers zijn wit geschilderd. De gevels zijn gemetseld in vlakken rode steen, afgewisseld met een gemêleerde rode steen. Kleine toevoegingen aan de woningen zijn in hout gerealiseerd, zoals pergola's en bergingen.

Het centrale voorzieningen gebouw sluit aan bij de recreatiewoningen. Deze is opgebouwd uit een bouwlaag met een kap en is gericht naar de zandwinningsplas. Hier zijn grote puien aanwezig.

8c Staatsliedenkwartier - Troelstralaan e.o.

  

In het Staatsliedenkwartier is een kleine invulling gepleegd in het bestaande stedelijk weefsel. De gebouwen voegen zich stedenbouwkundig hierin en hebben een eigen architectonische uitstraling, die afwijkt van de overige bebouwing.

De openbare ruimte sluit aan qua materialisering en kleurstelling op de omgeving, waarbij ruime trottoirs en parkeerstroken aan de zijden van de weg zijn opgenomen.

De bebouwing bestaat uit twee gebogen stroken opgebouwd uit drie bouwlagen, met daarachter geschakelde woningen, bestaande uit twee lagen. De strokenbebouwing is in twee blokken verdeeld, maar wordt door de grote luifel met kolommen bij elkaar getrokken. Onder de luifel zijn verticaal gerichte metselwerk schijven geplaatst, die in een houten pui met een heldere vlakverdeling staan. De pui is wit geschilderd en heeft invullingen door de houten gelakte deur en de antraciet paneelvulling daarboven. De kolommen, de luifel zijn antraciet geschilderd en steken af tegen het strakke, gele metselwerk. Tuinmuren en bergingen zijn mee-ontworpen en in dezelfde steen en een gelijke kleur boeiboord uitgevoerd.

De geschakelde woningen bestaan uit twee bouwlagen en zijn sterk horizontaal gericht door de aanwezigheid van de grote luifels met de kolommen. De gevels zijn ingedeeld in grotere ramen, waarbij een enkele indeling is gemaakt. De garages en bergingen bestaan uit een bouwlaag en zijn achter de voorgevelrooilijn geplaatst. De materialisering van de stroken en de geschakelde woningen komen overeen, waardoor een eenheid van dit complex ontstaat. Het geringe hoogteverschil in het terrein wordt opgevangen door een rondlopende grijze plint, die in hoogte varieert.

8d Centrum - Vispoortstraat, Badhuisweg e.o.

  

Gelegen dicht tegen het centrum en in de nabijheid van de IJssel, zijn en worden een aantal nieuwbouwcomplexen gerealiseerd. Deze voegen zich in de bestaande stedenbouwkundige structuur, en hebben een eigen identiteit.

De openbare ruimte maakt gebruik van de bestaande infrastructuur en groenvoorzieningen, maar wordt aangepast op diverse locaties.

De bebouwing bestaat uit drie tot vijf lagen en hebben per complex een eigen architectonische uitstraling.

De gerealiseerde woningen bestaan uit vier bouwlagen, waarbij balkons en erkers veelvuldig uitkragen. De invulling van de witte puien bepalen aan een zijde het gezicht van het pand. De puien zijn ingevuld door een witte beplating en lichte groene beglazing. Het geheel wordt onder een duidelijke dakrand gevat.

Andere gevels zijn opgebouwd uit metselwerk, waarbij diverse beton elementen zijn toegepast, zoals kolommen, betonbanden e.d. Deze gevels zijn relatief gesloten en zijn op enkele plekken voorzien van grote inpandige balkons. De vlakke kunststof kozijnen zijn uitgevoerd in een witte of oranje kleur.

De nog te realiseren bebouwing bestaat uit gestapelde woningen in drie bouwlagen met een kap. Accenten komen voor door sprongen in de gevel, waarbij een dwarskap is geplaatst. De klassieke uitstraling wordt ondersteund door de vormentaal van de verticaal gerichte kozijnen en de witte kleurstelling daarvan. De gevels zijn opgebouwd uit rode bakstenen, de daken zijn afgedekt met antraciet pannen met een zware witte omtimmerde goot. Op de dakvlakken zijn grote dakkapellen geplaatst.

8e Emmalaan



Gelegen binnen de Gracht en de Kleine Omlegging, is een complex gerealiseerd, bestaande uit twee delen. Deze bestaan uit vier en acht bouwlagen en zijn plat afgedekt, met een duidelijk geprofileerde dakrand. Het geheel is vanaf de straat bereikbaar door een brede betontrap.

Het complex is gelegen aan de Gracht, dat de groenvoorziening verzorgt. De bestrating is eenvoudig uitgevoerd met betonklinkers en tegels.

De verticaliteit in de gevels is aangebracht door het plaatsen van entrees voor de voorgevelrooilijn, die doorgaan over de verdiepingen of het plaatsen van metselwerk schijven in een andere kleur.

Veel aandacht is besteedt aan de entrees door het plaatsen van puien in een andere hoek en het aanbrengen van luifels. In de gevel zijn diverse accenten aangebracht door de naar buiten geplaatste witte kozijnen, de donkere puien en witte stucwerk vlakken. De gevels zijn uitgevoerd in rode en oranje metselwerk vlakken.

Veranderingsprocessen

De beschreven in- en uitbreidingswijken zijn vrij recentelijk opgeleverd en deels nog in aanbouw. Belangrijke ingrepen zullen zich in de bestaande delen voorlopig niet aandienen. Een goed beheer van het openbare en het private terrein staat hier voorop. Wel zullen individuele bewoner behoefte hebben om kleine aanpassingen en uitbreidingen aan hun woning of werkruimte te verrichten.