Meer informatie

• Bouwregelgeving Rijksoverheid

Duurzaamheid en bestaande bebouwing

DUURZAAMHEID EN BESTAANDE BEBOUWING

Een tijdloos gebouw dat langer dan een eeuw kan blijven staan, en dan nog steeds goed werkt, is per definitie duurzaam. Sloop en vervangende nieuwbouw hebben immers een hoge CO2-belasting. Het zoveel mogelijk behouden en hergebruiken van oude panden en materialen staat daarom voorop. Voor wat betreft de historische binnenstad mag Doesburg zich al een duurzame stad noemen.

STROOMVERSNELLING

Stroomversnelling, een landelijk duurzaamheidsinitiatief, gaat uit van behoud en ontwikkelt een industriële aanpak die het betaalbaar maakt om woningen te renoveren tot energie-neutrale ‘nul op de meter’ woningen. Het gaat hierbij vooral om woningen uit de bouwperiode 1950-1980. Alleen een industriële aanpak en een efficiënt bouwproces maken dit financieel haalbaar. Stroomversnelling kenmerkt zich daarom door een industriële productiewijze. Traditionele materialen als baksteen en hout worden vervangen door lichte materialen als steenstrips, kunststof en aluminium. Een gewenst efficiënt bouwproces is daarnaast gebaat bij een goed en snel proces van vergunningverlening. Hieronder valt ook de welstandstoets die met deze Nota Ruimtelijke Kwaliteit is vastgelegd.

STROOMVERSNELLING EN RUIMTELIJKE KWALITEIT

Uitgaande van de beschreven kenmerken en ambities per deelgebied kan geconcludeerd worden dat bouwplannen in het kader van Stroomversnelling niet passen in de ‘Binnenstad en Vestinggordel’. Het beleid voor dit gebied gaat ervan uit dat een bouwplan de voor de binnenstad kenmerkende en op ambachtelijke wijze gedetailleerde beeldbepalende onderdelen heeft zoals gevelopeningen, kozijnprofileringen, luiken, daklijsten en metselwerk. De bestaande omgevingskwaliteit prevaleert hier boven het verduurzamen van bebouwing met een buitenschil. Dit geldt ook voor de complexen met traditionele, tuindorpachtige bebouwing in het zuidelijk deel van de woonwijk Molenvelden. Behoud van de eenheid in architectuur met rode bakstenen gevels en het beeld van de kappen met de schoorstenen is hier het uitgangspunt. Plannen in het kader van Stroomversnelling worden wel mogelijk gevonden in de woonbuurten De Ooi en Beinum. In deze buurten kunnen individuele toevoegingen het monotone en soms zelfs schrale beeld juist verlevendigen, mits elementen die belangrijk zijn voor de samenhang van straatwanden en buurtjes behouden blijven.

ISOLATIE BUITENGEVEL

Buitengevelisolatie is toelaatbaar indien deze past bij het karakter van het gebouw en bij de karakteristiek van de omgeving. Een isolatiepakket is toelaatbaar indien de voor de karakteristiek belangrijke bouwkundige elementen zoals lateien, onderdorpels, raamlijsten, speklagen en metselwerk niet onevenredig worden aangetast. Het belang van deze elementen is afhankelijk van de karakteristiek van de aanwezige bebouwing en de stedenbouwkundige context. Een eventuele uitzondering op deze regel is afhankelijk van de staat en de (cultuurhistorische) waarde van de gevel.

ZONNEPANELEN EN -COLLECTOREN IN DE BINNENSTAD

In de historische binnenstad zijn zonnepanelen alleen mogelijk als de plek en het pand de ingreep aankan zonder dat hierdoor historische waarden verloren gaan. Het gaat daarbij zowel om het behoud van het historisch materiaal als om karakter en aanzicht. Plaatsing is bijvoorbeeld mogelijk op een deel van het dak dat minder waardevol of representatief is en waarop de panelen vanuit openbaar gebied niet te zien zijn. Uitgangspunten voor de toepassing van zonnepanelen en zonnecollectoren op of bij monumenten of in beschermd stadgezicht:

• Het gas- en energieverbruik is bij voorkeur al eerder verlaagd met alle mogelijke maatregelen die geschikt zijn voor het monument.
  
• Voor de zonne-energie-installatie bestaan geen geschikte alternatieve installaties of locaties met minder gevolgen voor de cultuurhistorische waarden, historisch-ruimtelijke waarden en de historische materialen en constructies.
  
• De zonne-energie-installatie is op de gewenste locatie goed te richten naar de zon, kan zonder veel schaduw op de panelen of collectoren zonlicht opvangen en levert een relevante bijdrage aan het milieu.
  
• Elk monument is anders. Het aanbrengen van zonnepanelen is dus maatwerk; Door de installatie gaan geen cultuurhistorische of historisch-ruimtelijke waarden verloren voor het gebouw in zijn totaliteit of voor het gebied in zijn geheel;
  
• De plaatsing van het systeem heeft voor de gekozen locatie weinig visuele gevolgen en leidt niet tor verlies van waarden.
  
• De installatie (inclusief alle bijbehorende onderdelen) is niet zichtbaar vanuit de openbare ruimte. Binnen het beschermde stadsgezicht verstoort de installatie ook geen belangrijke uitzichten , vanuit of binnen het beschermde gezicht. Ook het uitzicht vanuit de torens(s) mag niet verstoord worden (naar het oordeel van de CRK).
  
• Het uiterlijk van de installatie (waaronder grootte, vorm, kleur en reflectie) leidt niet af van het karakter van het gebouw en de omgeving.
  
• Plaatsing van de installatie leidt niet tot fysieke schade aan of definitief verlies van belangrijke historische materialen en constructies. Breng de installatie zo aan dat ze zonder verlies aan historische waarde weer kan worden verwijderd.
  
• Kabels, leidingen en alle bijbehorende apparatuur zijn binnen in het gebouw onder te brengen, zonder schade aan of verlies van belangrijke historische materialen en constructies.
  
• Vooroverleg over het al dan niet plaatsen van zonnepanelen is sterk aan te bevelen, omdat dit teleurstellingen in het vervolgtraject kan voorkomen!
  

(bron: Zonne-energie in de historische omgeving, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2014)

ZONNEPANELEN EN -COLLECTOREN

De aandacht voor het plaatsen van zonnepanelen, als duurzame maatregel op bestaande bouw, groeit. Hoewel het plaatsen van zonnepanelen op een niet monumentaal pand vergunningsvrij is, is de esthetische inpassing een belangrijk aspect waar meer aandacht voor zou mogen zijn. Dat is ook in het eigen belang van particulieren woningeigenaars. Immers een zonne-energiesysteem dat op een mooie manier is ingepast op het dak kan de waarde van de woning verhogen, terwijl een lelijk systeem de woning minder aantrekkelijk voor (toekomstige)kopers kan maken. In dit kader worden voor zonnepanelen op een niet monumentaal pand en niet gelegen binnen het beschermde stadsgezicht van Doesburg de volgende aanbevelingen gedaan:

• Probeer om samen met de buren een gezamenlijke aanpak te ontwikkelen voor plaatsing van zonnepanelen. Dit kan zorgen voor een blijvend uniforme aanblik van de woningen.
  
• Voorkom dat door de randen van de panelen een lijnenspel ontstaat, dat de aandacht afleid van de architectuur. Kies voor panelen zonder frame of met een frame in dezelfde kleurstelling als de panelen.
  
• Stem de kleur van de panelen af op de kleur van het dak. Kies bij donkere, antraciet kleurige dakbedekking voor “All Black” panelen: panelen met een zwart oppervlak.
  
• Kies één oriëntatie van alle panelen en leg de panelen in een ordelijk patroon.
  
• Overweeg verplaatsing van dakramen of afvoerkanalen als daardoor een rustiger patroon ontstaat. Stem plaats en maat van nieuw te plaatsen dakramen af op de plaats en de maat van de panelen.
  
• Overweeg plaatsing van dunne-laag panelen met kleinere lengte (bijv. 1,25x1,00) of panelen in de vorm van een dakpan als dit beter past in het beschikbare dakvlak.
  
• Probeer uitsparingen in het belegd oppervlak te vermijden. Vermijd dat panelen boven het dakvlak uitsteken en in het zicht liggen.
  
• Leg panelen, indien mogelijk, liever laag in het dakvlak dan hoog, zodat het zicht langs de toppen van daken minder verstoord wordt. - Houdt bij plaatsing op een plat dak een strook bij de dakrand vrij zodat de panelen minder in het zicht liggen.
  
• Houdt rekening met het uitzicht van buren.
  

(bron: Inventarisatie esthetische inpassing zonnepanelen, W/E adviseurs, juni ‘15 )

ZONNEPANELEN OP DE GROND

Zonnepanelen hoeven niet altijd op een gebouw worden geplaatst. Een nieuwe ontwikkeling in de Achterhoek is het project Zon op Erf. Omdat dit een nieuwe ontwikkeling zijn hiervoor nog geen concrete ruimtelijke kwaliteitscriteria. Bij plaatsing op erven moet gelet worden op de belevingswaarde van het landschap. Rekening moet worden gehouden met structurerende landschapselementen en de kenmerken van het betreffende erf. Ook moet worden nagedacht over het gebruik van de grond onder de panelen. Dubbel ruimtegebruik kan een interessante optie zijn.

KLEINE WINDENERGIE INSTALLATIES

De ontwikkeling van kleinere windenergie installaties is in ontwikkeling. De verschijningsvorm van kleine windturbines varieert van zogenaamde ‘wokkelvormige’ turbines (roteren rond een doorgaande horizontaal gelegen, danwel verticaal geplaatste as) tot de meer traditionele vorm van mast, rotor en mogelijk een gondel. Doel van een windturbine is het omzetten van windenergie in elektrische energie. Mini windturbines kunnen door de omvang en de draaiende wieken zeer nadrukkelijk aanwezig en daarmee sterk bepalend voor de ervaring van het directe omgevingsbeeld. Op bedrijventerreinen, in het buitengebied en minder dicht bebouwde gebieden zijn de mogelijkheden voor dit soort installaties groter dan in dicht bebouwde woongebieden. Ook bij meer grootschalige bebouwing is het vaak makkelijker deze kleine installaties op een aanvaardbare manier aan te brengen.