3.3.1 Stadskern Zaltbommel

De historische stadskern van Zaltbommel heeft een Middeleeuwse structuur die duidelijk begrensd wordt door de Waal en de grachten met verdedigings–wallen en veel groen. De belangrijkste historische toegangswegen tot de kern zijn de Steenweg en de Koningin Wilhelminaweg. De straten in het verlengde van de entrees vormen de ontsluiting tot de binnenstad en zijn onderdeel van de hoofdstructuur. De kern heeft een licht gedraaid orthogonaal patroon van noord-zuid en oost-west georiënteerde straten. Het patroon kent een fijnmazig netwerk van straten met wisselende straatprofielen. Door de lichtgebogen straten met relatief korte zichtlijnen en de aaneengesloten bebouwingheeft de stadskern een sterk besloten binnenstedelijke karakteristiek. Tussen en achter de aaneengesloten bebouwingsblokken bevinden zich achtertuinengebieden met een overwegend groen karakter en beperkte bebouwing.

Belangrijke gebouwen en herkenningspunten in de beschermde stadskern zijn de oude watertoren, de Gasthuistoren en de imposante Sint Maartenskerk. Daarnaast zijn het Marten van Rossummuseum, de Waterpoort, het Stadhuis en de Markt belangrijke blikvangers. Karakteristiek en waardevol is tevens het laantje over de heksenwal nabij het Bloemendaal, met aan de ene kant zicht op de stad en aan de andere kant op de rivier en uiterwaarden.

De bebouwing dateert uit diverse tijdsperioden vanaf de 14e eeuw. De straatwanden bestaan uit individuele panden met een sterke onderlinge samenhang door op elkaar afgestemde bouwmassa’s, maatverhoudingen en gevelbeelden. Kenmerkend zijn de rechthoekige gevels van afwisselend formaat met een regelmatige rangschikking van verticaal gelede vensters, in een veelal hiërarchische opbouw. Materialen en kleuren variëren van bakstenen in rode en aardse tinten, tot wit, crèmekleurig en lichte gekleurd stucwerk en (sier)pleisterwerk. Detailleringen zijn eveneens wisselend, maar zeer kenmerkend. Opvallend zijn de ornamenten, versieringen en het straatmeubilair aan de gebouwen. Versieringen van de oude bebouwing, authentiek ogende straatlantaarns aan de gevels en het typische Bommelsche fenomeen van de gootspook (ontworpen door kunstenaar Joris Baudoin) op veel panden dragen bij aan de cultuurhistorische karakteristiek van de binnenstad.