Bestaande situatie
Megchelen is ontstaan als een agrarische nederzetting op een oeverwal van het rivierenlandschap, op de plek waar verschillende gebogen, historische bebouwingslinten bij elkaar kwamen. Hoogtepunt was hier de kleine NH kerk aan de Hollandseweg, temidden van kleinschalige bebouwing. Halverwege de 19e eeuw is de grote RK kerk in de bocht van de Millingseweg/Oranjeplein gebouwd. De centrale plek van de kerk, omgeven door groen van het parkje aan de oostzijde en de begraafplaats met haag aan de westzijde wordt geaccentueerd door een strak daaromheen lopende weg waarlangs zich woningen en voorzieningen bevinden.
Opvallend zijn de vele open ruimtes tussen de panden in de kern, in gebruik als tuin, moestuin of openbare ruimte. Het meest kenmerkende van Megchelen zijn de gebogen linten met hun korte verbindingsstraatjes, waardoor er veel verrassing in de opbouw van de kern te ervaren is (a). Verspreid tussen de panden met een woonfunctie bevinden zich enkele winkels, horecagelegenheden, banken en andere voorzieningen. De bebouwing van de gehele kern is zeer divers. Statige panden komen voor naast boerderijen en woonhuizen uit diverse bouwperiodes, hetgeen de variatie verhoogt. De voorzieningen concentreren zich toch het meest om het groene kerkplein. Langs de Hollandseweg zijn de meeste boerderijen te vinden. Ten noorden en ten westen van de kern zijn twee bedrijven gevestigd (c).
Ook de situering van de panden is zeer gevarieerd. Sommige grenzen direct aan de openbare ruimte, andere hebben kleine of grote voortuinen. Daarmee samen hangt een sterk wisselende rooilijn. De gebouwen in de kern oriënteren zich op de straat.
De historische linten verbinden de kern met het buitengebied, waar aan de rand van het dorp opvallend veel plantenkwekers gevestigd zijn. De panden, waaronder een substantieel aantal boerderijtjes, langs deze linten staan ver uit elkaar, vaak met wisselende richtingen ten opzichte van de weg en een sterk variërende rooilijn.
Ten westen en noorden van de historische kern Megchelen bevinden zich twee kleine woongebieden (b) met individuele en twee-onder-een-kap woningen. Ten noorden van de kern staan de gebouwen door de kleine voortuinen vrij dicht bij de openbare weg. De oriëntatie op de weg van de vrijstaande woningen is wisselend, de twee-onder-een-kap woningen zijn evenwijdig aan de weg gebouwd. De panden van het westelijk woongebied staan relatief dicht op elkaar.
Behalve het groen om de kerk komen er in het hele dorp ook veel bomen in lage heesterranden en opvallend veel lage hagen als erfafscheiding voor. Bovendien zijn de erfafscheidingen in Megchelen laag en divers.
Kenmerken bebouwingsbeeld
Het aantrekkelijk beeld van de kern en de historische linten (a) wordt mede bepaald door de historische gevels en de variatie in grootte, hoogte en dakvorm van de panden. De bebouwing bestaat afwisselend uit één of twee bouwlagen met kap. De gevelopeningen zijn overwegend verticaal. Detaillering van de panden is ingetogen. De meest voorkomende karakteristieke details zijn plinten, kroonlijsten, stevige goten, segmentbogen en luiken. Als materiaal worden in hoofdzaak baksteen in aardkleuren en gebakken rode of donkere dakpannen gebruikt. Er zijn ook witgeschilderde panden te zien. Kozijnkleuren zijn vaak gebroken wit, hoewel standgroen en crème ook voorkomen.
De panden van de overige woongebieden zijn erg gevarieerd qua architectuur, ook hun dakvorm verschilt. De meeste bestaan echter wel uit een verdieping met kap. Aardkleurige gebakken materialen hebben de voorkeur, alhoewel er in het westelijk woongebied ook enkele lichte gebouwen zijn. De daken zijn bijna alle donker.
Veranderingsproces
In Megchelen zullen in de nabije toekomst enkele veranderingen plaatsvinden. Het bedrijf aan de westzijde van de historische kern, tussen de Oude Postweg en Vlasakker zal mogelijk verplaatsen. Als dit inderdaad gebeurd, zal dat veranderingen met zich meebrengen. Voor het Oranjeplein bestaat het voornemen binnenkort een herinrichtingsplan op te stellen. In het kader van de zeer bijzondere kwaliteit van deze plek wordt gepleit om bij die herinrichting het unieke hagenstelsel inclusief de begraafplaats op deze plek te behouden.
Voorts worden bij functieveranderingen van panden geen grootschalige aanpassingen verwacht. Parkeren geschiedt op eigen terrein of langs de rijwegen. De vele aan- en bijbouwen bevinden zich meest op de achtererven of achter de voorgevel. Sommige stukjes van het dorp zijn hierdoor redelijk verdicht. Bij uitbreiding zal gekeken moeten worden of dat op die plek geen te grote verdichting van de ruimte met zich mee zal brengen.
