Terborg
Ter verdediging van de Oude IJssel en de oost - west gelegen handelsroute wordt er, eerst nabij Etten en later op de plek van het huidige huize Wisch, een burcht gebouwd. Voor de hofhorigen en het personeel ontstaat er buiten de burcht een nederzetting, 'Ter Borch' genoemd. In de 14e eeuw wordt de nederzetting voorzien van een gracht, wallen en twee poorten. De Molenpoort biedt toegang aan de stad vanaf de kant van Etten, de Bergpoort vanaf Silvolde en Doetinchem. Tussen de twee poorten ligt de (huidige) Hoofdstraat.
Aan weerszijden van de Hoofdstraat vindt er verdichting plaats. Langs de uitvalswegen verrijzen herenhuizen en middenstandswoningen. Bij de aanleg van de spoorlijn en het station (1885) wordt de Stationsstraat bebouwd met statige herenhuizen.
De eerste planmatige ontwikkelingen vinden plaats in westelijke richting. In de jaren '30 worden er woningen gebouwd in de omgeving van de Vulcaanstraat. In aansluiting hierop wordt Terborg-west met woningbouw ingevuld. In een smalle zone langs Oude IJssel wordt een bedrijventerrein gerealiseerd.
De laatste jaren vindt de ontwikkeling meer in oostelijke richting plaats en is de sprong over de spoorlijn genomen. De bouw van woonwijk Voorbroek vlakbij het station is bijna voltooid. De meest recente ontwikkeling is de bouw van bedrijventerrein Seesinckpark.
De ontstaansgeschiedenis van Terborg is in haar structuur nog goed afleesbaar. Huize Wisch met bijbehorende tuinen vormt een karakteristiek groenelement aan de Oude IJssel. De dichtbebouwde Hoofdstraat vormt de bebouwde tegenhanger van het landgoed en vormt het centrum van het dorp. Winkels, cafés en andere openbare voorzieningen bepalen het beeld. De N.H. Kerk en R.K. St. Georgius vormen in deze straat beeldbepalende elementen. De historische uitvalswegen van Terborg naar Etten, Silvolde, Doetinchem en Varsseveld vormen opvallende elementen binnen de huidige structuur.
Toch hebben zich in de tijd veranderingen voorgedaan die de historische structuur hebben doen vervagen. De kern heeft haar ontstaan te danken aan de Oude IJssel. Alleen is de rivier in het beeld van Terborg niet duidelijk aanwezig. Een strook bedrijvigheid scheidt het centrum van de rivier.
Bovendien zijn de toegangspoorten en de verdedigingswerken rondom het historische centrum verdwenen. De plekken waar de poorten hebben gestaan vormen beeldbepalende plekken binnen de structuur. Dit komt vooral door de karakteristieke historische bebouwing die nog aanwezig is. Het tracé van de huidige Walstraat en het Gravenpad rondom het centrum volgen de belijningen waar ooit de verdedigingswerken gelegen hebben. De Hoofdstraat is autoluw geworden. Het verkeer gaat niet meer door deze straat maar buigt af via de Walstraat en verbindt zo de Ettensestraat met de Doetinchemseweg. Voor deze omlegging zijn aan beide zijden van het historische centrum doorbraken gemaakt welke de helderheid in de structuur niet duidelijk maken.
Beleid
Streekplan Gelderland 1996, Uitwerking Zuidelijke IJsselstreek
Voor Terborg geldt dat het typische kleinstedelijke milieu verder zal worden versterkt. Kleinschalige uitbreidingen en inbreidingen zouden in de toekomst moeten aansluiten bij Terborg als landelijk 'stadsdorp'. Verder wordt er benadrukt dat Terborg tot op heden 'met de rug' naar de Oude IJssel is gekeerd. Voorgesteld wordt om een visie te ontwikkelen om de rivier meer bij de kernen te betrekken.
Terborg terug naar de kern, structuurbeeld centrum Terborg, Compositie 5, 2000
Door ontwikkelingen in de afgelopen decennia is de herkenbaarheid en aantrekkelijkheid van de historische kern van Terborg verminderd. Momenteel zijn er in en om het centrum nieuwe ontwikkelingen gaande die de mogelijkheid bieden om de stedenbouwkundige structuur te versterken. Met deze notitie wil de gemeente een kader aanreiken waarbinnen op zichzelf staande plannen, zodanig uitgevoerd worden dat zij een positieve bijdrage leveren aan het totaalbeeld.
